ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ (ΑΠΕ) ΣΤΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Ν. ΑΙΓΑΙΟΥ

 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ                        

                          

 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

                                ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

 

                                                                             Ερμούπολη, 3/11/2011                                                      ΠΡΟΣ:

Κ. Πρόεδρο και μέλη Περιφερειακού Συμβουλίου

Γραμματεία Συλλογικών Οργάνων

ΘΕΜΑ: ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ (ΑΠΕ) ΣΤΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Ν. ΑΙΓΑΙΟΥ

Εισαγωγή

Μια πρόσφατη μελέτη της Ελληνικής Εταιρείας Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ)

έδειξε ότι ο εθνικός στόχος για το 29% της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ ως το 2020 δεν πρόκειται να επιτευχθεί αν δεν υπάρξει μια εκτεταμένη προσφυγή στην αιολική ενέργεια, ιδιαίτερα στα νησιά του Αιγαίου όπου και το μεγαλύτερο δυναμικό. Η επίτευξη του στόχου προϋποθέτει 8000-10000 MW σε επίπεδο χώρας για τον εν λόγω χρονικό ορίζοντα, αλλά το σύνολο της εγκατεστημένης ισχύος αυτή τη στιγμή (2008) δεν ξεπερνά το 900MW με μόλις 71MW για τα νησιά του Αιγαίου.

Όμως η εκμετάλλευση των ΑΠΕ σε μεγάλη κλίμακα στα νησιά, απαιτεί πράγματι εκτεταμένες εγκαταστάσεις και δυνατότητες διασύνδεσης (των νησιών μεταξύ τους και των νησιωτικών συμπλεγμάτων με την ηπειρωτική χώρα) πράγμα που υπερβαίνει βέβαια κατά πολύ τις τοπικές ανάγκες.

Κατά συνέπεια, τα νησιά μπορούν να αποτελέσουν περιοχές για την υλοποίηση της πράσινης περιφερειακής ανάπτυξης, την ανάπτυξη της καινοτομίας, τη  δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, τη συγκράτηση των τοπικών πληθυσμών, την προώθηση νέων επιχειρηματικών σχημάτων με τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης και μικρών επενδυτών με στόχο την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους και την εξασφάλιση του ενεργειακού τους εφοδιασμού, την εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας, την προστασία του περιβάλλοντος και τη συμβολή τους στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγή

Ως εκ τούτου, τα νησιά μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη γενικότερη προσπάθεια για Πράσινη Ανάπτυξη. Βασικό κλειδί στην πορεία αυτή αποτελεί ο Ενεργειακός Σχεδιασμός που ξεκινά από την καταγραφή του σημερινού ενεργειακού προφίλ, εξετάζει το πραγματικό ενεργειακό δυναμικό, διερευνά τις κατάλληλες τεχνολογίες, εντοπίζει τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, καθώς και τα θέματα επιτρεπόμενων χρήσεων Γης, προτείνει τρόπους αντιμετώπισης των θεσμικών εμποδίων και εξετάζει τις διαθέσιμες επιλογές για τη χρηματοδότηση των έργων.

Γενικές κατευθύνσεις για τις ΑΠΕ στα νησιά

Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο σύνθετο ενεργειακό τοπίο: κλιματικές αλλαγές, ασφάλεια ενεργειακών αποθεμάτων, ανταγωνιστικότητα, οικονομική κρίση.

Δημιουργείται επομένως η ανάγκη για πολιτικές που στοχεύουν στην ασφαλή, ανταγωνιστική και βιώσιμη ενέργεια ενισχύοντας δράσεις που μπορούν :

να δημιουργήσουν κίνητρα για ορθολογική χρήση των ενεργειακών πόρων και αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας

να διαμορφώσουν τις συνθήκες για ενεργειακή ασφάλεια και να ενισχύσουν τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τεχνολογιών

Μια ολοκληρωμένη ενεργειακή στρατηγική περιλαμβάνει μέτρα που αξιοποιούν παράλληλα τόσο τις τεχνολογίες ΑΠΕ, όσο και τις πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας.

Υφιστάμενη κατάσταση

Μέχρι σήμερα, η κάλυψη των ηλεκτρικών αναγκών των νησιωτικών περιοχών πραγματοποιείται -κυρίως- με την εγκατάσταση αυτόνομων σταθμών παραγωγής (ΑΣΠ) με καύσιμο diesel. Οι ΑΣΠ εγκαθίστανται, κατά κανόνα, στα μεγάλα (σε σχέση με την ενεργειακή κατανάλωση) νησιά ενός νησιωτικού συγκροτήματος και τροφοδοτούν και τα μικρότερα γειτονικά νησιά τα οποία διασυνδέονται υπό Μέση Τάση (ΜΤ).

Εξ αιτίας αυτού, η παραγωγή στα νησιά έχει ένα επιπλέον κόστος της τάξεως των 500 εκ. € ετησίως σε σχέση με τους σταθμούς στην ηπειρωτική χώρα, χωρίς εντούτοις να μπορεί να εξασφαλίσει την επιθυμητή ποιότητα ρεύματος. Στο ποσόν αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται περιβαλλοντικά κόστη, συναλλαγματικές επιβαρύνσεις κτλ. Κατά συνέπεια, κατά την στάθμιση των επιπτώσεων των ΑΠΕ στο νησιωτικό περιβάλλον, θα πρέπει να συνυπολογίζονται και τα ως άνω κόστη, που βαρύνουν τόσο τις τοπικές κοινωνίες, όσο και την κοινωνία στο σύνολό της.

Έχει διαπιστωθεί ότι οι νησιωτικές περιοχές διαθέτουν υψηλό – ανεκμετάλλευτο – δυναμικό ΑΠΕ και σημαντικά περιθώρια για Εξοικονόμηση Ενέργειας (ΕΞΕ). Για την εξεύρεση κατάλληλων θέσεων εγκατάστασης ενεργειακών δραστηριοτήτων (εγκαταστάσεις αποθήκευσης καυσίμων, μονάδες παραγωγής κλπ.) θα πρέπει να εξετασθούν κριτήρια αξιολόγησης καταλληλότητας θέσεων, όπως απόσταση από:

·        οικισμούς

·        τουριστικές περιοχές

·        αρχαιολογικές περιοχές

·        περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης, πυρήνες εθνικών δρυμών, αισθητικά δάση κτλ. αλλά κυρίως από οικοτόπους προτεραιότητας

·        αξιόλογες ακτές κτλ.

·        ευαίσθητα οικοσυστήματα (πανίδα, χλωρίδα)

·        σημαντικές υποδομές (αεροδρόμια)

Χωροταξικός Σχεδιασμός και ΑΠΕ

Επιπλέον, τόσο τα υφιστάμενα όσο και τα μελλοντικά τοπικά χωροταξικά σχέδια θα πρέπει να εναρμονιστούν με τις κατευθύνσεις και τους περιορισμούς των γενικών και ειδικών χωροταξικών σχεδίων (το Εθνικό και Περιφερειακό Σχέδιο, το χωροταξικό για τις ΑΠΕ κ.α.). Στα νησιά στα οποία εφαρμόζεται θεσμοθετημένος σχεδιασμός (Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης – ΣΧΟΟΑΠ-, Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο – ΓΠΣ-, Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου – ΖΟΕ – κλπ.) και όπου καταγράφεται ζήτηση εγκατάστασης μονάδων πράσινης ενέργειας, θα πρέπει:

να εξευρεθούν συγκεκριμένες περιοχές εγκατάστασης, αναγκαίες για την

επίτευξη των εθνικών στόχων

να εξακριβωθεί ο βαθμός συμβατότητας των επιλεγμένων ζωνών, με βασικό

κριτήριο οι πιθανές αλλαγές στις θεσμοθετημένες χρήσεις να μην αντιστρατεύονται βασικές κατευθύνσεις των θεσμοθετημένων σχεδίων, επιβάλλοντας έτσι μερική μόνον και ήσσονος σημασίας τροποποίηση τους.

Διασυνδέσεις

Οι διασυνδέσεις μεταξύ των νησιών και η διασυνδέσεις νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο αποτελούν επίσης στρατηγικό μέρος του σχεδιασμού για την ανάπτυξη των ΑΠΕ όχι μόνο στα νησιά, αλλά σε επίπεδο εθνικό, καθώς σχετίζονται απόλυτα με την ενεργειακή ασφάλεια των νησιών και με τις υποδομές για την επίτευξη των εθνικών στόχων. Οι επεκτάσεις του Συστήματος στις Κυκλάδες (έχει γίνει ήδη δημοπράτηση του έργου προκειμένου να ξεκινήσει την Άνοιξη του 2012, ενώ η ΔΕΗ έχει κληθεί από το Υπουργείο Ανάπτυξης, να εντάξει το έργο για χρηματοδότηση)  στα Δωδεκάνησα, στην Κρήτη και στα νησιά του Βορείου Αιγαίου είναι οικονομικά και τεχνικά εφικτές και σχεδιάζεται η υλοποίησή τους έτσι ώστε να συνδεθεί το σύνολο των νησιών με πολλαπλά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη για την εθνική και την τοπική οικονομία. Η γνώση της προόδου των έργων διασύνδεσης αποτελεί απαραίτητη συνιστώσα για την εκτίμηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης ΑΠΕ στα νησιά με εξαγωγή της πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας.

Φυσικό Περιβάλλον και ΑΠΕ

Μολονότι η αιολική ενέργεια δεν απειλεί εν γένει την άγρια πανίδα και χλωρίδα, η άτοπη χωροθέτηση ή ο άστοχος σχεδιασμός αιολικών πάρκων είναι δυνατόν να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις σε ευπαθή είδη και ενδιαιτήματα.

Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας σε προστατευόμενες φυσικές περιοχές. Βασική θέση της Επιτροπής είναι ότι το δίκτυο Natura 2000 δεν είναι σύστημα αυστηρά προστατευόμενων βιοτόπων όπου απαγορεύεται κάθε είδους ανθρώπινη δραστηριότητα. Αντίθετα, μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως η ανάπτυξη ΑΠΕ, υπό των όρο ότι θα γίνουν σοβαρές μελέτες επιπτώσεων και αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων.

Ρόλος των Τοπικών Κοινωνιών

Έρευνα του ΚΑΠΕ σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας οδήγησε σε χρήσιμα

συμπεράσματα όσον αφορά την κοινωνική αποδοχή των ΑΠΕ και των τεχνικών Εξοικονόμηση Ενέργειας (ΕΞΕ). Σύμφωνα με αυτή, οι κοινωνικά πιο αποδεκτές και θεωρούμενες από τους Έλληνες ως πιο σημαντικές εφαρμογές είναι οι τεχνικές ΕΞΕ και οι τεχνολογίες ΑΠΕ στα κτίρια.

Από τις έρευνες κοινής γνώμης προκύπτει ότι την υψηλότερη αποδοχή έχουν η βιοκλιματική αρχιτεκτονική και τα παθητικά ηλιακά συστήματα, ακολουθούμενα από τα ενεργητικά ηλιακά συστήματα. Τρίτη σε δημοτικότητα έρχεται η αιολική ενέργεια για ηλεκτροπαραγωγή. Βασικά συμπεράσματα της έρευνας αυτής ήταν ότι απαιτείται ενημέρωση του κοινού και δράσεις προς την ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών. Οι δράσεις ενημέρωσης πρέπει επίσης να  προσανατολιστούν προς τους επαγγελματίες, που μπορούν άμεσα ή έμμεσα να εφαρμόσουν τεχνολογίες ΕΞΕ ή ΑΠΕ.

Η κυρίαρχη στάση των τοπικών κοινωνιών και των φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης συνοψίζεται ως εξής: «Ναι στην εγκατάσταση ΑΠΕ, αλλά κυρίως για ικανοποίηση των αναγκών του νησιού ή του δήμου και χωρίς την οποιαδήποτε επίπτωση στα οικονομικά συμφέροντα των κατοίκων, στις ιδιοκτησίες, στον τουρισμό, στην αισθητική και στο περιβάλλον.» -Ωστόσο, μια πρακτική για την κάμψη αυτής της αρνητικής στάσης, που έχει ήδη αποδειχτεί ότι έχει αποτελέσματα σε άλλες χώρες, είναι να συμπεριλάβουν οι επενδυτές ως μετόχους και τους κατοίκους μια περιοχής, ώστε να υπάρξει και ένα επιπλέον κίνητρο, πέρα από το αντισταθμιστικό όφελος για τους δήμους που φιλοξενούν Α/Π και έχει ήδη οριστεί ως 3% των εσόδων.

Το κυρίαρχο ζήτημα του μεγέθους του ενός Αιολικού Πάρκου Α/Π που θα μπορούσε να εγκατασταθεί σε ένα νησί με την μικρότερη δυνατή επέμβαση στο τοπίο, μπορεί να προσεγγιστεί με διάφορους επιστημονικούς και αποτελεσματικούς τρόπους, όπως είναι η αρχιτεκτονική τοπίου-σε συνδυασμό με μελέτη διαφόρων πιθανών σεναρίων εγκατάστασης.

Η αποδοχή και συναίνεση των τοπικών κοινωνιών προϋποθέτει:

·        συστηματική ενημέρωση και διάλογο, τουλάχιστον εκεί όπου υπάρχουν ώριμες συνθήκες

·        προτροπή για ουσιαστική συμμετοχή των ΟΤΑ στη διαδικασία σχεδιασμού με εφαρμογή του Χωροταξικού στις πραγματικές συνθήκες του νησιού, εναρμόνιση των ΣΧΟΟΑΠ, ΓΠΣ κτλ., διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων χωροθέτησης με εκτίμηση επιπτώσεων και ωφελειών

·        διερεύνηση δυνατοτήτων συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας και των ΟΤΑ στα επιχειρησιακά σχήματα, κατά το πρότυπο πολλών Ευρωπαϊκών χωρών

·        παροχή ανταποδοτικών ωφελειών για την περιοχή χωροθέτησης, ώστε να υπάρξουν θετικές οικονομίες για την τοπική κοινωνία και ιδιαίτερα του ΟΤΑ όπου θα γίνει η τελική χωροθέτηση.

Συμπερασματικά και λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές συνθήκες:

·        Τα νησιά μπορούν και πρέπει να εξασφαλίσουν την ενεργειακή τους αυτάρκεια, εξαλείφοντας την εξάρτησή τους από το πετρέλαιο και τις εκπομπές ρύπων, χωρίς να επιβαρύνουν άλλες περιοχές της χώρας.

·        Συμμετοχή των νησιωτικών περιοχών στην υλοποίηση των στόχων της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Πολιτικής σε σχέση με την διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, την Εξοικονόμηση Ενέργειας και τον περιορισμό των εκπομπών αερίων ρύπων του θερμοκηπίου μέχρι το 2020 και ειδικότερα, της μείωσης κατά 20% των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, της διείσδυσης κατά 20% των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, και της εξοικονόμηση κατά 20% της πρωτογενούς ενέργειας. Συμβολή στην επίτευξη του εθνικός στόχος για το 29% της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ ως το 2020.

·        Η ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά πρέπει να γίνει με σεβασμό στο νησιωτικό τοπίο και τις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντός τους, με βάση πλέον το θεσμοθετημένο σχεδιασμό. Επίσης θα πρέπει να στοχεύει σε ένα σωστό μείγμα ΑΠΕ ανά νησί και γενικότερα την ήπια και λελογισμένη εγκατάσταση σταθμών ΑΠΕ, ομοιόμορφα μεταξύ των νησιών.

·        Η ανάγκη βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών και της προστασίας του περιβάλλοντος,  σε συνδυασμό με την ανάγκη προαγωγής των τοπικών οικονομιών απαιτεί ενέργειες προς την κατεύθυνση της δημιουργίας Βιώσιμων Ενεργειακών Κοινοτήτων.

·        Στόχος της ενεργειακής πολιτικής στη Περιφέρεια Ν. Αιγαίου είναι η εξάλειψη της εξάρτησης σε ενέργεια από τους υφιστάμενους σταθμούς παραγωγής οι οποίοι είναι ρυπογόνοι, παλαιοί και αναξιόπιστοι.

·        άξονες πολιτικής ώθησης εγκαθίδρυσης Βιώσιμων Ενεργειακά Κοινωνιών πέραν της εξοικονόμησης ενέργειας και της εγκατάστασης ΑΠΕ:

1.                 η κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού στις νέες τεχνολογίες   εξοικονόμησης και ανάπτυξης ΑΠΕ

2.                 η ανάπτυξη αειφόρων πολιτικών στον τομέα των μεταφορών

3.                 η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών

4.                 Η μετατροπή της περιφέρειας σε έναν χώρο προσέλκυσης και εφαρμογής καινοτόμων τεχνικών και τεχνολογιών σε θέματα παραγωγής και εξοικονόμησης ενέργειας

5.                 η προτεραιότητα στην υπογραφή και εφαρμογή Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης

·        Παροχή άμεσων ανταποδοτικών οικονομικών ωφελειών για τους δημότες των περιοχών εγκατάστασης με τη συμμετοχή π.χ. της τοπικής κοινωνίας και των ΟΤΑ στα επιχειρησιακά σχήματα, κατά το πρότυπο πολλών Ευρωπαϊκών χωρών, ή με την άμεση ή έμμεση επιστροφή μέρους του κόστους της κατανάλωσης ρεύματος.

·        Προώθηση και επίσπευση των έργων διασύνδεσης δεδομένου ότι η γνώση της προόδου των έργων αυτών αποτελεί απαραίτητη συνιστώσα για την εκτίμηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης ΑΠΕ στα νησιά με εξαγωγή της πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ

 ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΠΟΥΣΣΑΙΟΣ

Posted in: